Criminaliteit vanuit het holodeck

 

Afbeelding via Pixabay

Je loopt door een gang die eruit ziet als alle andere gangen, maar uiteindelijk sta je voor die ene deur. Met dat typische geluid zoeft  ze open en je betreedt de ruimte erachter. Maar nee, je bent helemaal niet meer in een ruimte. Je staat in een weelderig bos, hoort vogels fluiten en een beekje kabbelen.  En dat terwijl je toch echt niet naar buiten bent gelopen, om de eenvoudige reden dat je aan boord van een ruimteschip bent.

Een deel van de lezers zal nu precies begrijpen waar ik het over heb, het andere deel blijft hopelijk ook nieuwsgierig verder lezen. Voor die laatste groep even een toelichting: je bent aan boord van een ruimteschip uit Star Trek, de nog steeds populaire science fictionserie uit diep in de vorige eeuw, waar ze in de 24^e eeuw over het holodeck beschikken: een ruimte waarin hologrammen en krachtvelden simulaties genereren van mensen, voorwerpen en omgevingen. Het ziet, voelt, klinkt en ruikt allemaal totaal realistisch en je kunt ook alles gewoon vastpakken. De holodecks worden vooral gebruikt voor recreatie en voor trainingsdoeleinden. De gesimuleerde omgeving kan veel groter lijken dan de ruimte die het holodeck inneemt. Daarom kun je uren door dat bos wandelen. Maar je kunt net zo goed in een virtueel café gaan zitten of een potje tennissen.

In de jaren tachtig, toen het holodeck opdook in Star Trek, was dit een staaltje virtual reality avant la lettre. Pas in het decennium daarna kwamen er op grote schaal consumentenversies van VR-headsets – je weet wel, die skibrillen met ingebouwde beeldschermen en liefst ook speakers aan de zijkant, die je onderdompelen in een soms angstaanjagend realistische illusie. Je moet het een keer ervaren om het te begrijpen.

Zoals wel vaker gebeurt met uitvindingen die de mensheid vooruit helpen, heeft ook de technologie om virtuele werkelijkheden (een contradictio in terminis als je het mij vraagt) te creëren kwalijke toepassingen gekregen. Want tegenwoordig hebben we kunstmatige intelligentie (ook al zo’n term met ingebouwde tegenstelling; meestal zeggen we trouwens AI, van artificial intelligence). AI wordt door cybercriminelen gebruikt om hun slachtoffers een valse realiteit voor te spiegelen. Zoals bij die moeder waar ik het laatst over had, die toch echt dacht haar zoon aan de telefoon te horen zeggen dat hij een ongeluk had gehad. Je hoeft niet altijd een complete omgeving als in een holodeck op te tuigen om iemand ergens in te laten geloven. Soms is het gewoon een kwestie van laten zien, horen, voelen of ruiken wat in een bepaalde context past. En daar zijn criminelen bijzonder handig in.
Ik noem dat AI-criminaliteit.

Als je de artikelen in de rubriek En in de grote boze buitenwereld… hieronder regelmatig leest, dan zie je daar de laatste tijd veel gebeurtenissen langskomen die AI-criminaliteit zullen bevorderen: een Brit die zich – als hij in het Lagerhuis wordt gekozen – helemaal door AI wil laten aansturen, een student die AI heeft toegepast om te spieken, ‘intelligente’ tandenborstels en andere huishoudelijke apparatuur, en vooral niet te vergeten AI-functies die steeds meer standaard worden ingebouwd in alledaagse software.

Kun je straks nog vals van echt onderscheiden? Is je waarneming wel volledig? Reeds in het tijdperk van de chemische fotografie (fotorolletje, donkere kamer, chemicaliën) werd de waarheid geweld aangedaan door foto’s te retoucheren. Vaak om ze fraaier te maken, maar er zijn ook groepsfoto’s van hotemetoten van de Sovjet-Unie bekend waarop in ongenade gevallen kameraden weggepoetst zijn. Die zijn gecanceld, zouden we tegenwoordig zeggen. Bij digitale foto’s is fotoshoppen een fluitje van een cent. En je hebt vast wel eens portretten gezien waar bij werd gezegd dat ze door AI zijn gegenereerd. Had je die informatie niet gekregen, dan zou je waarschijnlijk gedacht hebben dat je naar een echte mens zat te kijken. En zo gaat het ook met geluid: de crimineel bemachtigt een opname waarop iemand iets zegt en vervolgens kan zijn AI-toepassing dezelfde stem iets anders laten zeggen. Overigens kan dit ook analoog: in presentaties laat ik vaak een filmpje zien waarop je de acteur Morgan Freeman denkt te zien en te horen – het optische deel is inderdaad met AI gemaakt, maar de stem is ‘gewoon’ door een stemacteur ge-deep-faked.

Virtual reality en artificial intelligence vormen een vruchtbaar koppel. Zet je hun afkortingen achter elkaar, dan krijg je vrai. Dat is het Franse woord voor waarheid of werkelijkheid. Bizar, nietwaar?

 

En in de grote boze buitenwereld …

… had ik deze keer vanwege een vrije dag helaas geen tijd om deze rubriek te vullen.